Η καινοτομία καταλύτης για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας

* ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΤΗΝ ΠΕΜΠΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2007 ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ECONOMIST ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

Αν και οι αμερικανικές επιχειρήσεις συνεχίζουν να επενδύουν- και όχι να δαπανούν, όπως συνήθως αναφέρεται- περίπου 200 δισ. $ σε έρευνα και τεχνολογία το χρόνο, δηλαδή σχεδόν όσο είναι το ΑΕΠ της Ελλάδας, η Κίνα, ξεπέρασε το 2005 για πρώτη φορά τις ΗΠΑ σε εξαγωγές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Κι όμως, 20 χρόνια πριν, το 1986, δεν βρισκόταν ούτε μεταξύ των 10 πρώτων χωρών σε εξαγωγές σε αυτό τον τομέα. Επιπλέον, είναι εντυπωσιακό ότι ενώ το 1986 ο κατάλογος με τις 10 πρώτες χώρες σε εξαγωγές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας περιελάμβανε 6 ευρωπαϊκές και μόλις 3 ασιατικές χώρες, ο αντίστοιχος κατάλογος για το 2005, περιλαμβάνει μόλις 2 ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία και Μεγάλη Βρετανία) και 7 ασιατικές.

Συνεπώς, οι αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως της Ασίας, επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους και σε τομείς εντάσεως γνώσης και εξειδίκευσης. Καθίσταται, επομένως, σαφές ότι στην εποχή μας η καινοτομία και η δημιουργική αξιοποίηση των υφιστάμενων ή των αναπτυσσόμενων συγκριτικών πλεονεκτημάτων είναι που θα τα μετατρέψει σε ανταγωνιστικά και θα δώσει στα κράτη και τις επιχειρήσεις το επιζητούμενο προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστών τους.

Είναι χαρακτηριστικά τα αποτελέσματα έκθεσης της ανεξάρτητης αμερικανικής ερευνητικής ομάδας Conference Board, σύμφωνα με την οποία το πλεονέκτημα του χαμηλού κόστους τείνει να εξανεμισθεί ακόμη και για τις αναδυόμενες οικονομίες. Η έκθεση υποστηρίζει ότι το εν λόγω πλεονέκτημα εξασθενεί, αν ληφθεί υπόψη η μέση παραγωγή ανά εργαζόμενο.

Όπως τονίζει ο επικεφαλής της συγκεκριμένης ερευνητικής ομάδας Bart van Ark, «Το κλειδί ακόμη και για τις αναδυόμενες οικονομίες είναι η προώθηση της παραγωγικότητας μέσω των τεχνολογικών αλλαγών και καινοτομιών».

Αυτή φαίνεται ότι είναι η γνώμη και των ανώτερων στελεχών εταιρειών σε 63 χώρες του κόσμου. Σύμφωνα με περυσινή έρευνα της εταιρείας συμβούλων Boston Consulting Group, το 72% των ερωτώμενων στελεχών τοποθετεί την καινοτομία μεταξύ των 3 πρώτων στρατηγικών προτεραιοτήτων των εταιρειών τους, (σημειώνεται ότι το 2005 το ποσοστό αυτό ήταν 66%) και παράλληλα δηλώνει ότι θα αυξήσει τις δαπάνες για καινοτομία μέσα στο 2006.

Παράλληλα, η καθηγήτρια του Harvard University, Rosabeth Moss Kanter, υποστηρίζει σε πρόσφατο άρθρο της ότι η καινοτομία αποτελεί, στις μέρες μας, την απάντηση στην επιτακτική ανάγκη για περισσότερη ανάπτυξη.

Καινοτομία δεν είναι μόνον η εφεύρεση. Παρά το γεγονός ότι όλες οι εφευρέσεις είναι καινοτομίες, οι καινοτομίες δεν είναι απαραίτητα και εφευρέσεις. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να γίνουμε εφευρέτες για να είμαστε καινοτόμοι. Άλλωστε, δεν μπορούμε όλοι να γίνουμε εφευρέτες. Αλλά μπορούμε όλοι να γίνουμε καινοτόμοι στον τομέα μας. Να κάνουμε κάθε μέρα, κάτι διαφορετικά, καλύτερα και αποδοτικότερα.

Και εδώ είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος του ανθρώπινου δυναμικού. Του εξειδικευμένου και υψηλών δυνατοτήτων ανθρώπινου δυναμικού που θα μετατρέψει την καινοτομία σε απτά αποτελέσματα.

Η δημιουργικότητα είναι είναι δυσαναπλήρωτη και ό,τι πιο σημαντικό μπορούν να προσφέρουν οι εργαζόμενοι σε έναν οργανισμό. Η δημιουργικότητα είναι αυτή που δίνει προστιθέμενη αξία στην καινοτομία. Είναι αυτή που οδηγεί στη δημιουργία αξίας, μέσω της καινοτομίας. Οι ιδέες και η έρευνα από μόνες τους δεν δημιουργούν αξία. Η αξιοποίησή τους είναι που προσφέρει νέα οπτική στην αντιμετώπιση γνωστών προβλημάτων. Είναι χαρακτηριστική η, τρόπω τινά, αυτοκριτική του John Seely Brown, διευθυντή για πάνω από μία δεκαετία του ερευνητικού κέντρου Palo Alto της εταιρείας Xerox, ο οποίος παραδέχεται ότι όταν άρχισε να εργάζεται για το ερευνητικό κέντρο πίστευε ότι το 99% της εργασίας ενός τέτοιου κέντρου ήταν να δημιουργήσει την καινοτομία, τώρα όμως συνειδητοποιεί ότι απαιτείται τουλάχιστον η ίδια δημιουργικότητα για την εύρεση των τρόπων ώστε να προωθηθεί η καινοτομία στην αγορά.

Στις μέρες μας, ο επιτυχημένος οργανισμός –με την έννοια του κράτους ή της επιχείρησης- είναι ο δημιουργικός οργανισμός. Ο οργανισμός στον οποίο η παραγωγή καινοτομίας είναι διαδικασία συνεχής και διατηρήσιμη και όχι περιστασιακή. Δεν αρκεί η έρευνα για την έρευνα, αλλά απαιτείται η δημιουργική και αποδοτική αξιοποίησή της, τόσο με όρους αγοράς, όσο και με όρους χρησιμότητας στην καθημερινή μας ζωή.

Ειδικότερα στο επίπεδο των κρατών, η καινοτομία, σύμφωνα και με τον καθηγητή Michael Porter –εκ των συντελεστών της Έκθεσης Ανταγωνιστικότητας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ-, και η δυνατότητα ανάπτυξής της, εξαρτάται από:

- τις διαθέσιμες ερευνητικές υποδομές, δηλαδή το τεχνολογικό θεσμικό πλαίσιο και τους μηχανισμούς για την παραγωγή βασικής έρευνας και ανώτατης εκπαίδευσης,
- το επίπεδο ανταγωνισμού για την ανάπτυξη καινοτομίας που υπάρχει μεταξύ των επιχειρήσεων,
- αλλά και από τις σχέσεις μεταξύ των δύο αυτών παραγόντων- δηλαδή των υποδομών και της έντασης χρήσης της καινοτομίας.

Η μελέτη των παραγόντων αυτών, διεθνώς, καταδεικνύει ότι η τεχνολογική και ερευνητική παραγωγικότητα κάθε χώρας εξαρτάται όχι μόνο από τις δαπάνες σε έρευνα και ανάπτυξη και από το διαθέσιμο ερευνητικό προσωπικό, αλλά και από:

- το επίπεδο της προστασίας των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας,
- το πόσο ανοιχτή είναι η οικονομία της στο διεθνές εμπόριο,
- το ποσοστό των δαπανών σε Έρευνα και Τεχνολογία που διενεργείται από την ακαδημαϊκή κοινότητα και χρηματοδοτείται από τον ιδιωτικό τομέα.

Το σημαντικό συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι η ικανότητα μιας οικονομίας να καινοτομεί, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τον δείκτη ολικής παραγωγικότητας (total productivity factor –TPF) της συγκεκριμένης οικονομίας και τον όγκο των εξαγωγών της σε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας. Δηλαδή, επηρεάζει αποφασιστικά την ανταγωνιστικότητά της.

Για το λόγο αυτό τα αποτελέσματα μελέτης του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων για τη Χώρα μας, που δημοσίευσε η εφημερίδα «Η Καθημερινή», είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Σύμφωνα με αυτά, το 2006 σημειώθηκε σημαντική άνοδος της εξαγωγικής δραστηριότητας σε προϊόντα «έντασης τεχνολογίας» και «έντασης ειδικευμένης εργασίας». Συγκεκριμένα, η αξία των εξαγωγών προϊόντων έντασης τεχνολογίας κατέγραψε αύξηση 91% την περίοδο 2002-2006 και τα προϊόντα έντασης τεχνολογίας σημείωσαν μέση ετήσια αύξηση της αξίας εξαγωγών 17,6%, ενώ ο αντίστοιχος ρυθμός μεταβολής του συνόλου των εξαγωγών ήταν 15,5%.

Τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικά, και αυτό γιατί οριοθετούν το πεδίο στο οποίο μπορούν και πρέπει να ανταγωνιστούν και να πρωταγωνιστήσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις στο διεθνοποιημένο οικονομικό περιβάλλον.

Για το λόγο αυτό, στο πλαίσιο της επόμενης Προγραμματικής Περιόδου 2007-2013, η ενίσχυση της εξωστρέφειας και της καινοτομίας αποτελούν τις οριζόντιες προτεραιότητες που διαπερνούν όλες τις σχεδιαζόμενες Δράσεις του νέου Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» του Υπουργείου Ανάπτυξης.

Άλλωστε, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις της εποχής, η Πολιτεία καλείται να δημιουργήσει το κατάλληλο επενδυτικό περιβάλλον και τις κατάλληλες συνθήκες για να ανθίσει η επιχειρηματικότητα. Για να αναπτυχθούν νέες καινοτόμες και εξωστρεφείς επιχειρήσεις. Επιχειρήσεις που προάγουν την παραγωγική διαδικασία της Χώρας, την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και των προσφερόμενων υπηρεσιών.

Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, μέσω της προώθησης της καινοτομίας, σημαίνει αύξηση της παραγωγικότητας και βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Σημαίνει αύξηση του παραγόμενου πλούτου και αναβάθμιση του επιπέδου ζωής των πολιτών. Για το λόγο αυτό η καινοτομία είναι ο καταλύτης της εξίσωσης που οδηγεί στην ανάπτυξη.