Το κράτος της Ευθύνης

* Δημοσιεύεται στην ειδική έκδοση «Μέρισμα» που κυκλοφορεί μαζί με την εφημερίδα "Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" στις 17 Μαΐου 2007.


Τα τελευταία χρόνια, οι σφαίρες επιρροής των τεσσάρων εξουσιών (στις τρεις Συνταγματικές, προσθέτουμε παραδοσιακά, αλλά και ουσιαστικά και τον Τύπο) μεταβάλλουν το μέγεθός τους και την εμβέλειά τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τις αντίστοιχες σφαίρες επιρροής του Δημόσιου και του Ιδιωτικού Τομέα.

Οι επιχειρήσεις επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους και αποκτούν νέους ρόλους και αρμοδιότητες που μέχρι σήμερα ανήκαν μόνο στη σφαίρα του Δημόσιου ή του ευρύτερου Δημόσιου τομέα (π.χ. ενέργεια, διαχείριση απορριμμάτων, υγεία). Συμπράττουν με αυτόν και σε ορισμένες περιπτώσεις τον υποκαθιστούν.

Αυτή η συνεχώς αυξανόμενη επιρροή των επιχειρήσεων και σε τομείς, έως σήμερα, αμιγώς δημόσιου ενδιαφέροντος, ενισχύει την ανάγκη για την επίδειξη εκ μέρους τους, μιας περισσότερο υπεύθυνης στάσης. Υπεύθυνης στάσης κυρίως σε δύο κατευθύνσεις: 1ον προς την κοινωνία (περιλαμβάνοντας όλους τους συμμέτοχους, με την ευρεία έννοια, στις δραστηριότητες της επιχείρησης) και 2ον προς το φυσικό περιβάλλον.

Έτσι, πλέον, η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, δηλαδή η έννοια που συνοψίζει την υπεύθυνη στάση των επιχειρήσεων, καθώς και η έννοια της επιχειρηματικής ηθικής αρχίζουν να αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της λειτουργίας τους.

Θα έλεγε κάποιος, ότι η ενασχόληση των εταιρειών με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη-ΕΚΕ είναι, στις μέρες μας, σύμφυτη με τη σύγχρονη αντίληψη για τη λειτουργία τους και παράλληλα, αποτελεί απόδειξη ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα δεν περιορίζεται στην παραγωγή κέρδους.

Ωστόσο, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ΕΚΕ δεν έχει σχέση με υποχρεώσεις, αλλά με ευκαιρίες. Ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις να μεγιστοποιήσουν την αξία τους και να εδραιώσουν τη φήμη τους, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές εκφάνσεις της λειτουργίας τους. Είναι σαφές ότι αν οι εταιρίες αναλύσουν τις προοπτικές και τις δυνατότητες που τους δίνουν οι Δράσεις για την προώθηση της ΕΚΕ, θα ανακαλύψουν ότι αυτές οι Δράσεις δεν αποτελούν στοιχείο κόστους και εμπόδιο στην ανάπτυξή τους, αλλά πηγή ευκαιρίας, καινοτομίας, και ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.

Άλλωστε, η κοινωνική ευημερία και η εταιρική επιτυχία δεν είναι παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος (zero-sum game), αλλά αποφέρει οφέλη για όλους. Ιδιαίτερα, όταν εξετάζεται στρατηγικά και συνολικά η ΕΚΕ μπορεί να γίνει πηγή τεράστιας κοινωνικής προόδου.

Με αυτό το πνεύμα, η ιδέα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης προωθείται από αρκετούς Διεθνείς Οργανισμούς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε, τον Ιούλιο του 2001, την Πράσινη Βίβλο για την «Προώθηση ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, το 2000, εγκαινίασε την πρωτοβουλία Global Compact (Παγκόσμια Συμφωνία) με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων, μέσω της τήρησης δέκα συγκεκριμένων αρχών σχετικών με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την εργασία, το φυσικό περιβάλλον και τη διαφθορά. Παράλληλα, η Παγκόσμια Τράπεζα παρέχει υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες στις Κυβερνήσεις, αναπτυσσόμενων κυρίως χωρών, για την προώθηση της ΕΚΕ και επιπλέον έχει αναπτύξει ένα εξειδικευμένο εργαλείο αξιολόγησης παρόμοιων Δράσεων (CSR Diagnostic Framework and Appraisal Tool).

Σε αυτό πλαίσιο και με γνώμονα την προώθηση της ΕΚΕ, ο ρόλος του Κράτους κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικός. Ρόλος όμως που δε συμπυκνώνεται σε νομοθετικά μέτρα και πρωτοβουλίες. Και αυτό γιατί η ΕΚΕ πάνω απ’ όλα εμπεριέχει την εθελοντική δράση και κινητοποίηση.

Μπορεί όμως η Πολιτεία να ενθαρρύνει και να διευκολύνει την προώθηση ανάλογων Δράσεων, μέσω της χρηματοδότησης και της προσφοράς κινήτρων.

Έτσι, η εμπλοκή του Κράτους στην ενίσχυση της ΕΚΕ είναι απαραίτητη και μπορεί να λειτουργήσει σε τρία επίπεδα:

1ον: Το Κράτος είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης. Συνεπώς, μπορεί από μόνο του να προωθήσει την έννοια της ΕΚΕ τόσο στο εσωτερικό του -τους εργαζομένους του-, όσο και στο εξωτερικό του περιβάλλον.

2ον: Επιπλέον, το Κράτος μπορεί να δημιουργήσει ένα, όχι απαραίτητα νομοθετικό, αλλά σίγουρα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάληψη δράσεων ΕΚΕ από τις επιχειρήσεις. Να αποκτήσει επίσης έναν ουσιαστικό ρόλο στη διευκόλυνση της συνεισφοράς σε Δράσεις ΕΚΕ από την κοινωνία των πολιτών, τους εργαζομένους.

3ον: Τέλος, το Κράτος μπορεί να αποτελέσει ισχυρό παράγοντα ζήτησης Δράσεων ΕΚΕ από τις χιλιάδες των ιδιωτών προμηθευτών που συναλλάσσονται μαζί του.

Αυτή η τρίτη διάσταση είναι ιδιαίτερα σημαντική, και θα είχε πραγματικά μεγάλο ενδιαφέρον να εφάρμοζε το Κράτος μία πολιτική που θα απαιτούσε από τις εταιρείες, με τις οποίες συνεργάζεται, να έχουν προηγουμένως επιδείξει κοινωνική ή περιβαλλοντική ευαισθησία.

Στην Ελλάδα, η ΕΚΕ προωθείται εμμέσως στο πλαίσιο των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του Γ΄ΚΠΣ. Επίσης, η σημασία της υπογραμμίζεται τόσο στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ), όσο στις προτεραιότητες του επόμενου Επιχειρησιακού Προγράμματος του Υπουργείου Ανάπτυξης για την Προγραμματική Περίοδο 2007-2013.

Ήδη, στο τρέχον Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα» (ΕΠΑΝ) του Υπουργείου Ανάπτυξης για την Περίοδο 2000-2006, χρηματοδοτούνται ενέργειες και Δράσεις με σκοπό την άμεση ή έμμεση προώθηση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στις επιχειρήσεις όλης της Χώρας.

Συγκεκριμένα, επιδοτείται η υλοποίηση έργων με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας, τη διασφάλιση της ποιότητας της παραγωγικής διαδικασίας, την ενίσχυση του οικολογικού τρόπου λειτουργίας των επιχειρήσεων. Χρηματοδοτείται η ίδρυση νέων και η επέκταση υφιστάμενων επιχειρήσεων αξιοποίησης στερεών υλικών και αποβλήτων.

Παράλληλα, ενισχύοντας το κοινωνικό πρόσωπο των επιχειρήσεων, το ΕΠΑΝ καλύπτει τις δαπάνες για την προσαρμογή τους στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία. Επιπρόσθετα, χρηματοδοτεί την ίδρυση επιχειρήσεων από άτομα με αναπηρίες. Μέχρι σήμερα, στο πλαίσιο Δράσεων που προωθούν αμέσως ή εμμέσως την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, έχουν ενταχθεί στο ΕΠΑΝ τα επενδυτικά σχέδια περισσότερων από 4.000 επιχειρήσεων, συνολικού προϋπολογισμού που ξεπερνά τα 590 εκ. €.

Ένας επιπλέον τομέας στον οποίο η ενίσχυση της ΕΚΕ του Δημόσιου Τομέα αποκτά κομβική σημασία είναι αυτός της εξυπηρέτησης των πολιτών. Η ποιότητα της εξυπηρέτησης των αναγκών και των απαιτήσεων των πολιτών από το Κράτος, αν και εμπίπτει στις άμεσες αρμοδιότητές του, θα μπορούσε να πλαισιωθεί από ενέργειες και Δράσεις ΕΚΕ. Η προώθηση ανάλογων Δράσεων αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα γιατί αποτελεί βασικό στοιχείο και καταλύτη για τη σφυρηλάτηση ισχυσρής σχέσης εμπιστοσύνης, μεταξύ του πολίτη και της δημόσιας διοίκησης.

Η εμπιστοσύνη μεταξύ κράτους και πολίτη είναι ένα από τα πολυτιμότερα ποιοτικά χαρακτηριστικά της σχέσης τους και για το λόγο αυτό οι κυβερνήσεις έχουν έναν πολύ καλό λόγο να επενδύσουν στην ανάπτυξη και την προώθηση της ΕΚΕ. Ιδιαίτερα η Χώρα μας έχοντας να επιδείξει, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, ένα πολύ χαμηλό επίπεδο εμπιστοσύνης τόσο μεταξύ των πολιτών, όσο και μεταξύ των πολιτών και των θεσμών, έχει πεδίο δόξης λαμπρό να καλύψει στο συγκεκριμένο τομέα, αξιοποιώντας τις δράσεις ΕΚΕ.