* Δημοσιεύεται στην ειδική έκδοση «Μέρισμα» που κυκλοφορεί μαζί με την ετήσια καθιερωμένη έκδοση «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟ 2007», μια έκδοση με την σφραγίδα της «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ» και το κύρος του «ECONOMIST».
Από μόνοι τους οι όροι «επιχειρηματική ηθική» και «ηθική εταιρική διακυβέρνηση» προκαλούν πολλά ερωτηματικά. Και το περίεργο είναι ότι προκαλούν την αντίδραση τόσο των φανατικών υπέρμαχων της ελεύθερης αγοράς, όσο και των πολέμιών της. Οι μεν διερωτώνται: γιατί μία επιχείρηση θα πρέπει να ασχολείται με την ηθική και όχι μόνο με την αύξηση των κερδών της; Οι ενάντιοι της ελεύθερης αγοράς υποστηρίζουν ότι δεν είναι δυνατόν, εξ ορισμού, μία επιχείρηση να είναι ηθική, γιατί χρησιμοποιεί κάθε μέσο, θεμιτό ή αθέμιτο, για να επιτύχει την πολυπόθητη για αυτήν κερδοφορία.
Είναι, άλλωστε, γνωστή η απάντηση του, προσφάτως εκλιπόντος, διάσημου οικονομολόγου Μίλτον Φρίντμαν σε συνέντευξή του το 1974 ότι τα στελέχη των επιχειρήσεων, πέρα από την τήρηση των νόμων, δεν έχουν καμία άλλη ευθύνη (κοινωνική ή άλλη), παρά μόνον την αύξηση των κερδών για τους μετόχους των επιχειρήσεών τους.
Ωστόσο, όπως πάντα, η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Δηλαδή και μπορεί και πρέπει μία επιχείρηση να ακολουθεί τους κανόνες της ηθικής εταιρικής διακυβέρνησης.
Η αμφισβήτηση
Ένα πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι: Τι περιλαμβάνει ο όρος επιχειρηματική ηθική; Αναφέρεται μόνο στην τήρηση των νόμων του κράτους, από την επιχείρηση; Ή συμπεριλαμβάνει και την τήρηση των άγραφων «νόμων» και κανόνων μιας κοινωνίας;
Επιπλέον, πολλοί ρωτούν: όλη αυτή η συζήτηση περί εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και επιχειρηματικής ηθικής είναι αληθινή και ουσιαστική; Ή είναι απλώς μία μόδα; Οι ακόμη πιο καχύποπτοι αναρωτιούνται: είναι μήπως η χρήση αυτών των όρων ο νέος τρόπος για να επεκταθεί περαιτέρω ο καπιταλισμός, κάμπτοντας προσωρινά τις ενστάσεις ευαίσθητων, πρώην διεθνιστών, που τώρα αντιστέκονται στην παγκοσμιοποίηση; Μήπως, δηλαδή, είναι μόνο ένα επικοινωνιακό -«μαρκετίστικο» τρικ που λειτουργεί ως ο δούρειος ίππος της επέκτασης του κεφαλαίου;
Ακόμη και αν η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι καταφατική, το σίγουρο είναι ότι η συζήτηση περί της επιχειρηματικής ηθικής και του ορθού τρόπου εταιρικής διακυβέρνησης προκύπτει πλέον ως ανάγκη για την κάλυψη των νέων εξελίξεων-προκλήσεων στο χώρο της επιχειρηματικότητας διεθνώς. Και είναι, επίσης, σαφές ότι η ενασχόληση με τους δύο αυτούς όρους αυξήθηκε κατακόρυφα μετά την αποκάλυψη των μεγάλων εταιρικών σκανδάλων στις Η.Π.Α. το 2000 (π.χ. Enron, Worldcom).
Τα νέα δεδομένα
Στις μέρες μας τα ηθικά ζητήματα-διλήμματα για μία επιχείρηση έχουν γίνει περισσότερο περίπλοκα, λόγω της παγκοσμιοποιημένης και διαφοροποιημένης φύσης των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών, καθώς και λόγω της πολυπλοκότητας των κυβερνητικών κανονισμών που καθορίζουν τα όρια της παραβατικής συμπεριφοράς σε κάθε χώρα.
Έτσι, η έννοια της ηθικής εταιρικής διακυβέρνησης καθίσταται πολύ σχετική και εξαρτάται από τους νόμους, τα ήθη και τα έθιμα κάθε χώρας στην οποία δραστηριοποιείται μία επιχείρηση. Για παράδειγμα, κάτι που στην Ελλάδα θεωρείται επιχειρηματικά ανήθικο μπορεί να είναι κοινή πρακτική σε κάποια άλλη χώρα. Αυτό ακριβώς το γεγονός είναι που δημιουργεί την ανάγκη θέσπισης κοινών υπερεθνικών κανόνων για την επιχειρηματικότητα και την εταιρική διακυβέρνηση.
Κρίνεται, λοιπόν, αναγκαία η ύπαρξη και ο καθορισμός ενός κοινά αποδεκτού, αλλά και ιδιαίτερα ικανού, πλαισίου επιχειρηματικής πρακτικής, το οποίο να απαντά στις προκλήσεις της εποχής.
Προκλήσεις που προκύπτουν από τη ραγδαία πτώση των εμπορικών και οικονομικών συνόρων και τη δημιουργία εταιρειών με προϋπολογισμούς μεγαλύτερους από αυτούς των κρατών μέσα στα οποία δραστηριοποιούνται. Σε αρκετές περιπτώσεις, λοιπόν, προκύπτει το ερώτημα αν το κράτος μέσα στο οποίο λειτουργούν έχει τη δύναμη να τους επιβάλει τους νόμους και τους κανόνες που εκείνο θεωρεί απαραίτητους.
Η ενίσχυση, λοιπόν, των εννοιών της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και της επιχειρηματικής ηθικής έρχεται πολλές φορές να καλύψει την αδυναμία των εθνικών κυβερνήσεων να θεσπίσουν τους όρους και τους κανόνες στην πολυεθνική δραστηριότητα μιας επιχείρησης. Ωστόσο, δεν πρέπει να υποκαθιστούν σε καμία περίπτωση τις εθνικές πολιτικές, αλλά να δρουν συμπληρωματικά προς αυτές, καθώς και προς αυτές των διεθνών οργανώσεων (π.χ. Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, Ευρωπαϊκή Ένωση, κα). Απαιτείται, δηλαδή, ο συνδυασμός ενός εθνικού ή υπερεθνικού νομοθετικού πλαισίου που δε νοθεύει τον ανταγωνισμό και ενός δυναμικού -μη στατικού- Κώδικα δεοντολογίας και συμπεριφοράς των επιχειρήσεων.
[Σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο, στην έκδοση Harvard Business Review του Δεκεμβρίου του 2005, οι καθηγητές Lynn Paine, Rohit Deshpandé, Joshua Δ. Margolis, και Kim Eric Bettcher προτείνουν οκτώ (8) Ηθικές Αρχές Διακυβέρνησης που ονομάζουν Συνολικό Κώδικα Επιχειρησιακών Προτύπων (Global Business Standards Codex - GBS Codex). Ενδεικτικά αυτές οι αρχές σύμφωνα με τους συγγραφείς του άρθρου είναι:
1. Η αρχή της Πίστης.
2. Η αρχή της Ιδιοκτησίας.
3. Η αρχή της Αξιοπιστίας.
4. Η αρχή της Διαφάνειας.
5. Η αρχή της Αξιοπρέπειας.
6. Η αρχή της Δικαιοσύνης.
7. Η αρχή της Υπηκοότητας.
8. Η αρχή της Ανταπόκρισης.]
Η απάντηση
Στην προσπάθεια καθορισμού και εφαρμογής ενός ηθικού εταιρικού τρόπου διακυβέρνησης θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στο ρόλο και τη σημασία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και των οργανώσεων των καταναλωτών, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν ουσιαστικό παράγοντα ζήτησης επιχειρηματικής ηθικής και δράσεων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης από τις επιχειρήσεις. Η δράση αυτών των οργανώσεων μπορεί να αποβεί εξαιρετικά εποικοδομητική ασκώντας εξωτερική πίεση, ώστε οι επιχειρήσεις να ακολουθούν τον ηθικό τρόπο εταιρικής διακυβέρνησης και να λαμβάνουν υπόψη τους την περιβαλλοντική και κοινωνική διάσταση κατά τη λήψη των αποφάσεων. Η ανταπόκριση των επιχειρήσεων στα μηνύματα της κοινωνίας των πολιτών επηρεάζει θετικά την εταιρική τους φήμη και εικόνα και συνεπώς τη συμπεριφορά του καταναλωτικού κοινού και των επενδυτών απέναντί τους.
[Στη Μεγάλη Βρετανία υπολογίζεται ότι υπάρχει μια, σχετικά μικρή, μερίδα επενδυτών, οι οποίοι όμως λαμβάνουν αρκετά σοβαρά υπόψη την ηθική παράμετρο και επενδύουν συνολικά κεφάλαια περίπου 5 δισ. £.]
Η ανάγκη για έξυπνη ανάπτυξη
Αν θέλουμε, λοιπόν, την ενίσχυση και επέκταση της ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο οφείλουμε να επιδιώκουμε την έξυπνη και διατηρήσιμη ανάπτυξη. Την ανάπτυξη που στηρίζεται σε μία νέα εταιρική διακυβέρνηση και ένα νέο τρόπο λειτουργίας των εταιρειών και των αγορών. Αυτό που κάποιοι πολύ εύστοχα αποκαλούν «Καπιταλισμός 2.0» (Capitalism 2.0). Αυτή είναι η απάντηση στις έγνοιες όσων ανησυχούν για την ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση και αυτή είναι η απάντηση στη βιώσιμη ανάπτυξη, τα μεγάλα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας.
Αυτή είναι ίσως η απάντηση και στο ερώτημα που διατύπωνε, στις αρχές Σεπτεμβρίου σε ένα άρθρο του στην εφημερίδα «Η Καθημερινή», ο κ. Σωκράτης Τσίχλιας: «στον κόσμο των ελεύθερων αυτορυθμιζόμενων αγορών, ένα κρίσιμο ηθικό και φιλοσοφικό ερώτημα: το κέρδος, που θεωρητικά κινεί τον πλανήτη, είναι αυτοσκοπός και ύψιστη αξία ή απλώς θεμιτό και αναγκαίο αποτέλεσμα του επιχειρείν;».
Σε αυτό το πνεύμα, θεωρώ πως στόχος όλων: πολιτών, εταιρειών, κρατών και υπερεθνικών οργανισμών, πρέπει να είναι η συνεργασία για την αύξηση του οικονομικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού μερίσματος για όλους μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου