Μαΐου 17, 2007

50 χρόνια Ευρωπαϊκής Ένωσης: Σε αναζήτηση νέου ρόλου και νέου οράματος

* Δημοσιεύεται την Πέμπτη 17 Μαΐου 2007, στο τεύχος 39 της σειράς "Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ - THE ECONOMIST".

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της έντονης, αλλά δημιουργικής, διεθνούς ρευστότητας, η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι κρίσιμων αποφάσεων. Χρειάζεται να επανακαθορίσει το ρόλο και την αποστολή της και να επαναβεβαιώσει τις κοινές-ευρωπαϊκές ιδέες, αρχές και αξίες. Παράλληλα, κοιτώντας με αισιοδοξία έξω από τα σύνορά της, οφείλει να βρει νέους τρόπους συνεργασίας με τις αναδυόμενες παγκόσμιες δυνάμεις σχεδιάζοντας έτσι την πορεία και το ρόλο της για τα επόμενα 50 χρόνια.

Για την ήπειρό μας οι μεγάλες προκλήσεις παραμένουν η οικονομική ανάπτυξη, στο πλαίσιο της Στρατηγικής της Λισσαβώνας, και η ολοκλήρωση της πολιτικής ενοποίησης. Για να τα πετύχει όμως αυτά, απαιτείται το άμεσο γεφύρωμα της σχέσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) με τους πολίτες της, οι οποίοι σε ορισμένα θέματα νιώθουν ιδιαίτερα απομακρυσμένοι από τις διαδικασίες και τα όργανα λήψης αποφάσεων. Χωρίς την υποστήριξη και την ενεργό δράση των πολιτών είναι σίγουρο ότι η ΕΕ δεν μπορεί να «πάει πολύ μακρυά». Και αυτή η υποστήριξη γίνεται επιτακτική στην προσπάθεια σύνταξης της νέας ευρωπαϊκής Σύνθηκης.

Η νέα ευρωπαϊκή Συνθήκη
Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί αξιοσημείωτα μικρή πρόοδος στην προσπάθεια αναθέρμανσης του ζητήματος του Ευρωπαϊκού Συντάγματος και αρκετοί είναι αυτοί που αντιδρούν ακόμη στην επαναφορά του στην ατζέντα της Ένωσης.

Ενώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια υπήρχε, στους κύκλους της ΕΕ, μία υγιής αντιπαράθεση μεταξύ εκείνων που ήταν υπέρμαχοι της διεύρυνσής της και εκείνων που υποστήριζαν περισσότερο την πολιτική ενοποίηση και εμβάθυνση της, σήμερα οι περισσότεροι στις Βρυξέλλες, αλλά και στις πρωτεύουσες των ευρωπαϊκών κρατών, αποφεύγουν να συζητήσουν και για τα δύο θέματα.

Η αναβολή της συζήτησης προεκλίθη, κυρίως, από τα αποτελέσματα της διαχείρισης δύο καυτών θεμάτων: της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας και των δημοψηφισμάτων για το Σύνταγμα.

Ωστόσο, η, έτι περαιτέρω, καθυστέρηση της συζήτησης για τη νέα Συνθήκη δεν είναι προς το όφελος της ενότητας και της ισχυροποίησης της ΕΕ. Αντιθέτως, αφήνει χώρο στον ευρωσκεπτικισμό και την ευρωεσωστρέφεια να αναπτυχθούν. Ο διάλογος για το Σύνταγμα πρέπει να ξεκινήσει, σε νέα βάση, και να ολοκληρωθεί σύντομα προς όφελος της Ένωσης, των κρατών-μελών και των πολιτών της.

Το στοίχημα για την επιτυχή ολοκλήρωση της νέας αυτής διαδικασίας θα εξαρτηθεί από την επάρκεια των ηγεσιών των κρατών-μελών, οι οποίες οφείλουν να ενεργοποιήσουν τους λαούς της ΕΕ γύρω από τα ευρωπαϊκά ζητήματα. Ο νέος κύκλος συζήτησης για το ευρωπαϊκό Σύνταγμα θα πρέπει να αφουγκραστεί και να απαντήσει στις ανησυχίες των ευρωπαίων πολιτών. Πιστεύουμε ότι αυτό θα καταστεί περισσότερο εφικτό μέσω της ανάδειξης ενός νέου, ενός αναγεννημένου ευρωπαϊκού οράματος.

Η Ευρώπη γιορτάζει το παρελθόν της. Έχει, όμως, όραμα για το μέλλον;
Η πεντηκοστή, φετινή, επέτειος της υπογραφής της Συνθήκης της Ρώμης αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να επισημάνει η ηγεσία της ΕΕ στους πολίτες της, τα επιτεύγματα και τη θετική δράση της Ένωσης στα εσωτερικά και εξωτερικά θέματα των κρατών τους και να αναθερμάνει έτσι το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για το μέλλον της Ένωσης. Είναι σαφές, ότι η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης εξασφάλισε περισσότερη ειρήνη, σταθερότητα, οικονομική άνθηση και ευημερία τόσο για τα κράτη μέλη της, όσο και για ολόκληρη την ήπειρο.

Ο φετινός εορτασμός αποτελεί, επίσης, μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον τερματισμό της εσωστρέφειας, την έναρξη του διαλόγου για το Σύνταγμα και το μέλλον της Ένωσης. Ένας διάλογος, ο οποίος θα λαμβάνει σοβαρά υπόψη του απόψεις, όπως αυτή για τη θεσμοθέτηση του Προέδρου της ΕΕ, με θητεία 2,5 ετών, αλλά και τη θεσμοθέτηση υπουργού Εξωτερικών και Άμυνας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ευρώπη παρότι προσφέρει, έως σήμερα, πόρους (ανθρώπινους και υλικούς) για την επίλυση κρίσεων διεθνώς, δεν έχει καταφέρει ακόμη να έχει κοινή, ισχυρή φωνή στα θέματα εξωτερικής πολιτικής.

Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι η Ευρώπη, τα τελευταία 50 χρόνια, αποκτά συνεχώς αυξανόμενη επιρροή και νέα μέλη , χωρίς να τα κατακτά με στρατιωτικά μέσα. Η ΕΕ δεν αλλάζει με τη βία τα καθεστώτα, αλλά μεταβάλλει με πολιτικά μέσα το σύνολο της κοινωνίας των νέων κρατών-μελών με έπαθλο τη συμμετοχή τους στην Ένωση. Όπως πολύ ορθά σημειώνει ο Mark Leonard στο βιβλίο του με τίτλο «21ος: Ο αιώνας της Ευρώπης»: «η μεγαλύτερη απειλή που ασκεί στα κράτη η ΕΕ, είναι να τα αγνοήσει».

Επιπλέον, η Ευρώπη, τα τελευταία 50 χρόνια, έχει αναπτύξει μία τεχνογνωσία εξεύρεσης κοινής πορείας και κοινής πολιτικής συνισταμένης. Η τεχνογνωσία αυτή πολλές φορές αποτελεί εμπόδιο για την προώθηση ισχυρών οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων . Ωστόσο, στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και διεθνούς δικαίου βοηθά την Ένωση να διατυπώνει απόψεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από πραγματισμό και αντικειμενικότητα, στοιχεία που είναι πιο δύσκολο να διακρίνουν την πολιτική μεμονωμένων κρατών .

Σε αυτό τον τομέα, λοιπόν, η ΕΕ θα μπορούσε να λειτουργήσει, ως μοντέλο για άλλες αναπτυσσόμενες χώρες (Ινδία, Κίνα, Βραζιλία), αλλά και να εδραιώσει το ρόλο της, ως παγκόσμιος διαμεσολαβητής και πολυεθνικός ειρηνοποιός. Θα μπορούσε να δράσει ως εκφραστής της πολιτικής βούλησης περισσότερων από 50 κρατών που είτε είναι μέλη της ΕΕ, είτε επηρεάζονται άμεσα οικονομικά από αυτή.

Η Ευρώπη θεσμοφύλακας του διεθνούς Δικαίου
Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, κρίνεται απαραίτητη η αξιοποίηση της καλής εικόνας της Ευρώπης διεθνώς, ως δύναμη του Δικαίου, της ισορροπίας, και της αντικειμενικής θεώρησης των πραγμάτων. Στάση η οποία προκύπτει ως αποτέλεσμα σύνθεσης των διαφορετικών, έως και αντιδιαμετρικών, απόψεων των κρατών-μελών.

Η Ευρώπη διαθέτει, επίσης, το συγκριτικό πλεονέκτημα ότι μπήκε στον 21ο αιώνα έχοντας, έστω εν μέρει, διαφωνήσει ισχυρά με την επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ, η οποία τώρα δέχεται την κριτική των αμερικανών πολιτών, αλλά και των υποψηφίων για το προεδρικό χρίσμα στις αμερικανικές εκλογές του 2008 .

Μπορεί έτσι να διατηρεί τις καλές σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο και να αποτελεί έναν πολύτιμο συνδετικό κρίκο μεταξύ Δύσης και Ανατολής.

Το διεθνές Δίκαιο αποτελεί το ισχυρό «όπλο» της Ευρώπης. Με τη χρήση αυτού του «όπλου» αυτό τον τρόπο και με πνεύμα σύνθεσης και διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών (και όχι με πνεύμα σύγκρουσης ή ισοπέδωσής τους), η Ευρώπη μπορεί να αποτελέσει το υποσυνείδητο της ανθρωπότητας και του νέου ανεπτυγμένου κόσμου, ο οποίος πρόκειται να περιλαμβάνει μέχρι το 2050 την Ινδία, την Κίνα, και πιθανώς κάποιες χώρες της Αφρικής.

Η Αφρική, ίσως, αποτελέσει το δύσκολο σημείο αυτής της προσπάθειας των κρατών της ηπείρου μας να αυξήσουν την πολιτική τους επιρροή παγκοσμίως. Και αυτό λόγω της αποικιοκρατικής συμπεριφοράς του παρελθόντος κάποιων εκ των ευρωπαϊκών κρατών. Στην επίλυση αυτού του «προβλήματος» μεσογειακές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιταλία, αλλά και η Πορτογαλία μπορούν να προσφέρουν πολλά, δείχνοντας το νέο πρόσωπο της Ευρώπης.

Σε αυτό το πλαίσιο, το άνοιγμα προς τη Μεσόγειο και τις βορειοαφρικανικές χώρες είναι εξίσου σημαντικό για την ΕΕ. Ήδη προς αυτή την κατεύθυνση και στο πλαίσιο κοινής προσπάθειας της Ελλάδας και της Ιταλίας, συζητείται στον τομέα της ενέργειας η δημιουργία ευρωμεσογειακής Ενεργειακής Κοινότητας στο παράδειγμα της Ενεργειακής Κοινότητας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Το θετικό είναι ότι και οι Εκκλησίες (ανατολική-ορθόδοξη και καθολική) δείχνουν να κατανοούν τη νέα πραγματικότητα και ρίχνουν γέφυρες φιλίας και κατανόησης, βοηθώντας την προσπάθεια των ευρωπαίων πολιτικών ηγετών.

Επιπρόσθετα, ισχυρό εφόδιο προς την ενίσχυση της πολιτικής εξωστρέφειας και επιρροής της Ευρώπης αποτελεί το πολιτιστικό της απόθεμα. Η Ευρώπη καλείται να αξιοποιήσει τα ισχυρά πολιτιστικά «brand names» της και να καταστήσει, για παράδειγμα, και πάλι μόδα τα ταξίδια και τις σπουδές στην Ευρώπη. Μιλούμε για την προσπάθεια «αναζωπύρωσης» μιας νέας, παγκόσμιας αυτή τη φορά, Αναγέννησης .

Έτσι, θα αποκτήσει η Ευρώπη νέο όραμα με ορίζοντα το 2050. Ένα όραμα ανθρωπιστικό, δίκαιο, εξωστρεφές και δυναμικό με στόχο την οικονομική άνθηση και την ευημερία των πολιτών όλου του κόσμου.

Σε αυτή την νέα προσπάθεια η Ευρώπη χρειάζεται όλα τα κράτη της και όλους τους πολίτες της. Απαιτείται να δράσει δυναμικά και γενναία, με εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της, ώστε να αντιμετωπίσει με αισιοδοξία τις προκλήσεις της εποχής μας. Απαιτείται να λάβει υπόψη τις απόψεις των παλαιών, των νέων αλλά και των μελλοντικών μελών της και δημιουργήσει μία νέα συνισταμένη ευρωπαϊκών και φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων προς όφελος ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Δεν υπάρχουν σχόλια: