Στο μεταίχμιο της αβεβαιότητας

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 26-6-2008
Tης Ριτσας Μασουρα


Η αισιοδοξία ήταν πάντα το μυστικό της υπέρβασης των προβλημάτων του παλιότερου ανθρώπου. Ακόμη και στη χειρότερη των περιπτώσεων, ο άνθρωπος πάσχιζε να αδράξει την αισιοδοξία, μοναδική προωθητική δύναμη της ζωής. Και παρά τα μεγάλα ιδεολογικοπολιτικά προβλήματα και τις κοινωνικές αντιξοότητες πορευόταν πάνω σε άγνωστες ράγες, αλλά πεπεισμένος ότι στο τέλος θα γινόταν φωτεινό παράδειγμα προς μίμηση. Δεν διέσχιζε τις εποχές μονάχος. Συνοδοιπόρους είχε τις αξίες που αγόγγυστα είχε επωμιστεί από τις προηγούμενες γενιές, πυρσοί, ικανοί να φέγγουν ακόμη και τις κατασκότεινες νύχτες. Και είχε επεξεργαστεί στο μέτρο των δυνατοτήτων του την έννοια της αγάπης και της προσφοράς, του σεβασμού, της γενναιοδωρίας και της ανιδιοτέλειας. Θεματοφύλακας σπουδαίος της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, δεν διατηρούσε βέβαια όλον αυτό τον πακτωλό των αξιών σε κατάσταση διαρκούς εγρήγορσης, δεν ξημεροβραδιαζόταν μελετώντας καλύτερους τρόπους εφαρμογής τους στο πρακτικό σκέλος της ζωής, αλλά τουλάχιστον παίδευε τον νου, πασχίζοντας για την κατάκτηση της αυτοσυνειδησίας. Κι όταν τα αποτελέσματα της όποιας προσπάθειάς του δεν ήταν τα αναμενόμενα στον κοινωνικό χώρο, δεν εγκατέλειπε, δεν παραδιδόταν στο έρεβος, δεν εγκαταλειπόταν στα υποτακτικά στο μαγικό ραβδί της Κίρκης, αλλά ξανάπιανε το νήμα απ’ την αρχή.

Κανείς δεν αντιλέγει ότι αυτός ο ημι-ιδανικός, απών σήμερα, άνθρωπος είχε πολύ γήινες ανάγκες και βίωνε όπως και τόσοι άλλοι μαζί του τη ματαιότητα και την αμείλικτη πραγματικότητα της φθοράς. Προφανώς, όμως, διέθετε αντισώματα, τα οποία συνέβαλαν στο να παρεκκλίνει της συνήθους πορείας των πολλών και να επιστρέφει εκεί, όπου ο ίδιος επιθυμούσε να σταθεί. Σήμερα, ο τύπος αυτός έχει εκλείψει και πιθανότατα ανευρίσκεται στα ράφια του μουσείου. Εξέλιπε, όπως νομοτελειακά εκλείπουν τα εξαιρετικά όμορφα είδη του ζωικού βασιλείου.

Ο καινούργιος άνθρωπος, λάτρης της επιτάχυνσης, αρέσκεται στην ορθοπεταλιά. Απολαμβάνει με τις ώρες τον εαυτό του στον καθρέφτη, γίνεται σχεδόν μόνιμος συνομιλητής του, απελπιστικά νάρκισσος. Δεν πληροί παρά ελάχιστα από τα στοιχεία που συνθέτουν την έννοια του πολίτη, όπως τη δίδαξε ο Αριστοτέλης. Μη στοχαστικός, μη ανθεκτικός στις ιδιαιτερότητες της ζωής, δέσμη ακόρεστων ορέξεων, ματαιόδοξος μέχρις εσχάτων, θεωρεί πολύ λογικό να αυτοπροβάλλεται ακόμη κι όταν οι άλλοι τον προσπερνούν, εφευρίσκει τρόπους επικυριαρχίας και βλάπτει επί μονίμου βάσεως τον διπλανό του. Ο υλισμός και ο καταναλωτισμός γίνονται γι’ αυτόν ένα είδος σύγχρονης θεότητας και όντας προκλητικά χορτάτος, θεωρεί ότι του αξίζει ακόμη περισσότερη ευημερία, η οποία αναγκαστικά περνάει μέσα από τα λαγούμια της διαφθοράς, κρατικά ή μη. Ενα περίεργο ανθρώπινο είδος ο καινούργιος άνθρωπος (δεν εξυπακούεται η γενικότητα), χωρίς εσωτερικότητα, με υπέρμετρο ατομικισμό και απέχθεια για οτιδήποτε συλλογικό, δείχνει να απολαμβάνει τον κατακερματισμό της ζωής, όπως ο εμπρηστής απολαμβάνει εκ του μακρόθεν τη φωτιά στις μεγάλες δασικές εκτάσεις. Γιατί, όντας πλεονέκτης, ελπίζει ότι τα περισσότερα κομμάτια γης θα περιέλθουν στην ιδιοκτησία του.

Η ζωή του σύγχρονου ανθρώπου βρίσκεται στο μεταίχμιο της αβεβαιότητας ως προς τη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών της. Κι είναι μάλλον απίθανο να γίνουν προβλέψεις. Ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι, όμως, αντιλαμβάνονται ότι τέτοιοι πολίτες, σαν αυτούς που προαναφέραμε, δεν μπορούν να αποτελούν πλατφόρμες μεταφοράς μας στο μέλλον, ούτε να μένουν στο απυρόβλητο στο διηνεκές.