Συν Αθηνά

Άρθρο στο περιοδικό «The Economist» των ειδικών εκδόσεων της εφημερίδας «Η Καθημερινή», στις 30/4/2009

H επιχειρηματικότητα έχει συνδεθεί ιστορικά με διαφορετικές έννοιες, τόσο θετικές όσο και αρνητικές. Άλλοι την έχουν θεοποιήσει και άλλοι την έχουν δαιμονοποιήσει. Στο σχετικό αφιέρωμα του Economist για την επιχειρηματικότητα που βρίσκεται στην καρδιά του παρόντος τεύχους, γίνεται σύνδεση της γνωστής ιστορίας του Βασιλιά της Φρυγίας Μίδα και της νέας παγκόσμιας τάσης της επιχειρηματικότητας με πρότυπο την επιτυχία της Silicon Valley.
Η ιστορία του Μίδα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα σίγουρης «επιτυχίας», το οποίο εμπεριέχει και τα κλασικά αρχαιοελληνικά διδακτικά διλήμματα. Δηλαδή αξίζει πραγματικά κάποιος, όπως αναφέρει η γνωστή ιστορία για τον βασιλιά Μίδα της Φρυγίας, ό,τι αγγίζει να γίνεται χρυσός; Στην αυθόρμητη απάντηση «ασφαλώς ναι», υπάρχουν και αντιρρήσεις που προκύπτουν από τις δυσκολίες που προκαλεί αυτή η ιδιότητα στην καθημερινή ζωή. Ως γνωστόν, ο Μίδας ζήτησε από το Διόνυσο ό,τι αγγίζει να μετατρέπεται σε χρυσάφι. Ικανοποιημένος αρχικά από αυτή του την ικανότητα κατάλαβε στη συνέχεια ότι ακόμα και το φαγητό που έτρωγε, γινόταν χρυσάφι, και παρακάλεσε το Διόνυσο να τον απαλλάξει από αυτή την ιδιότητα.
Αντίστοιχα προβλήματα μπορεί να αντιμετωπίσουν και οι χώρες που έχουν προσβληθεί από τη «σιλικονίτιδα» - όπως την αναφέρει στο αφιέρωμά του ο Economist- η οποία έχει εμφανιστεί παγκοσμίως σε αρκετές περιοχές που προσπαθούν να μιμηθούν το παράδειγμα της Silicon Valley.
Άραγε μπορεί να επαναληφθεί το επιτυχημένο αυτό επιχειρηματικό πρότυπο σε κάποια άλλη πόλη ή περιοχή του κόσμου, προσφέροντας ανάπτυξη και θέσεις εργασίας;
Μπορεί κάποια χώρα να δημιουργήσει τις συνθήκες που υπήρχαν εκεί, στην πολιτεία της California, και να προκύψει ένα νέο πετυχημένο παράδειγμα ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας προς όφελος της έρευνας, της επιστήμης, της οικονομίας, της απασχόλησης;
Με δεδομένο ότι οι άνθρωποι είναι αυτοί που κάνουν τη διαφορά σε κάθε εγχείρημα, η επόμενη ερώτηση που προβάλει είναι αν θα μπορούσαν να βρεθούν οι κατάλληλοι άνθρωποι για να υποστηρίξουν την επιτυχία της νέας Silicon Valley. Θα μπορούσαν, δηλαδή, οι ιδρυτές της Google Σεργκέι Μπριν και Λάρι Πέιτζ, ακόμη και αν υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις σε κάποια άλλη χώρα, να αναπτύξουν από το μηδέν μία επιχείρηση η οποία θα γινόταν τόσο επιτυχημένη, τόσο σύντομα; Θα μπορούσε ο Μπιλ Γκέιτς ακόμη και στην υποθετική περίπτωση που δημιουργούσαμε εδώ στη χώρα μας όλες τις συνθήκες που υπάρχουν στις ΗΠΑ, να δημιουργήσει από το γκαράζ του σπιτιού του τη Microsoft; Η απάντηση σίγουρα δεν είναι εύκολη. Ωστόσο, θα πρέπει να βρίσκεται στην καρδιά του σχεδιασμού των πολιτικών για την προώθηση της επιχειρηματικότητας σε κάθε χώρα.
Τι είναι λοιπόν αυτό που ενισχύει την επιχειρηματικότητα, που την ευνοεί, που την κάνει να ευδοκιμήσει; Οι συνθήκες ή οι άνθρωποι;Κατ’ επέκταση, τι είναι αυτό που κάνει τον επιτυχημένο επιχειρηματία; Είναι κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, τα οποία θα αναπτύσσονταν και θα αξιοπιούνταν, όπου και αν ζούσε αυτός ή είναι το γόνιμο επιχειρηματικό περιβάλλον που τα αναδεικνύει; Διδάσκεται, λοιπόν, η επιχειρηματικότητα ή είναι μια εκ γενετής ιδιότητα; Για ακόμα μια φορά καταλήγουμε στην «προπατορική» ερώτηση: Είναι θέμα DNA ή συνθηκών; Ή μήπως απαιτείται και συμβάλει η παρουσία και των δύο, όπως υποστηρίζει η επιστήμη της επιγενετικής; Σύμφωνα με αυτή, η άποψη πως η αλληλουχία του DNA καθορίζει επακριβώς την προδιάθεσή μας για την εκδήλωση των συμπτωμάτων κάποιας νόσου είναι υπερβολική. Για παράδειγμα, τα ομοζυγωτικά αδέλφια, παρ’ όλο που έχουν το ίδιο DNA, διατρέχουν διαφορετικούς οργανικούς κινδύνους και προσβάλλονται από διαφορετικές ασθένειες. Η επιγενετική λοιπόν ερευνά ακρίβως αυτό το παράδοξο: τη δυνατότητα μεταβολής της δράσης του DNA, σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, χωρίς να αλλάζει η αλληλουχία του.
Επιστρέφοντας στο θέμα μας, θα λέγαμε ότι η επιχειρηματικότητα θέλει και αυτή την αντίστοιχη «επιγενετική εξήγηση». Δηλαδή, για να ευδοκιμήσει η επιχειρηματικότητα είναι απαραίτητα και τα κατάλληλα στοιχεία μιας προσωπικότητας, αλλά και χρειάζεται το αντίστοιχο περιβάλλον, οι κατάλληλες συνθήκες. Συνεπώς, για να ανθήσει η επιχειρηματικότητα, η συμβουλή φαίνεται να είναι: «συν Αθηνά και χείρα κίνει».