* Άρθρο, το οποίο δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2006 στην ελληνική έκδοση του Economist που κυκλοφορεί με την Καθημερινή
Πριν από λίγες ημέρες η Καγκελάριος της Γερμανίας Αγκέλα Μέρκελ συναντήθηκε με εκπροσώπους των εταιρειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας της. Αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης ήταν η δέσμευση για επενδύσεις της τάξεως των 70 δις € μέχρι το 2012 στο συγκεκριμένο τομέα, εκ των οποίων τα 40 δις € αφορούν επενδύσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ).
Επιπλέον, είναι χαρακτηριστικό ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες σε έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που διεξήχθη από τον Οκτώβριο έως το Νοέμβριο του 2005, θεωρούν την ανάπτυξη των ΑΠΕ και την προώθηση της έρευνας και τεχνολογίας στο συγκεκριμένο τομέα ως τα κύρια μέσα για να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση σε εθνικό επίπεδο. Από την ίδια έρευνα επίσης προκύπτει ότι ο ρόλος της ενέργειας κρίνεται ιδιαίτερα κρίσιμος όσον αφορά και την ίδια την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) «παρότι ο ενεργειακός τομέας καλύπτει μικρό ποσοστό του ΑΕΠ, η σημασία της χρήσης της ενέργειας στις σύγχρονες οικονομίες καθιστά τον ανεμπόδιστο εφοδιασμό και τις σταθερές τιμές κρίσιμο παράγοντα της αειφόρου ανάπτυξης».
Για το λόγο αυτό, η προστασία του περιβάλλοντος και η σταδιακή απεξάρτηση από τις συμβατικές-ορυκτές πηγές ενέργειας αποτελούν βασικές προτεραιότητες, τόσο της Στρατηγικής της Λισσαβώνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση, όσο και της Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη, δύο εκ των ισχυρότερων, δηλαδή, κειμένων πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Προς την ίδια κατεύθυνση, με την Οδηγία 2001/77/ΕΚ τέθηκε ως στόχος η ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ να καλύπτει το 22,1% της συνολικής ηλεκτροπαραγωγής στην Ε.Ε. μέχρι το 2010, ενώ η Ελλάδα έχει αναλάβει τη δέσμευση οι ΑΠΕ να καλύπτουν το 20,1% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας στον ίδιο χρονικό ορίζοντα.
Η σημασία της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης και η έμφασης που αποδίδεται σε αυτή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έγινε περισσότερο εμφανής στην εκδοθείσα, τον Ιανουάριο του 2006, Ετήσια Έκθεση Προόδου για τη Στρατηγική της Λισσαβώνας, με τίτλο «Καιρός να ανεβάσουμε ταχύτητα», η οποία συμπεριέλαβε την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού στις τέσσερις βασικές προτεραιότητές της για τα επόμενα χρόνια. Και αυτό είναι ενδεικτικό των προθέσεων της Επιτροπής, αλλά και της κρισιμότητας της κατάστασης στον συγκεκριμένο τομέα.
Συγκεκριμένα, η Επιτροπή, στο πλαίσιο της παραπάνω Έκθεσης, κάλεσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να λάβουν πρόσθετα μέτρα σε τέσσερις τομείς προτεραιότητας:
1. Τις επενδύσεις για την εκπαίδευση και την έρευνα.
2. Την ενθάρρυνση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και την ενίσχυση του επιχειρηματικού δυναμικού.
3. Τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας.
4. Τον αποτελεσματικό, ασφαλή και διατηρήσιμο ενεργειακό εφοδιασμό.
Στον τομέα της ενέργειας, λοιπόν, η Έκθεση της Επιτροπής αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «ο ασφαλής και οικονομικός ενεργειακός εφοδιασμός της Ευρώπης αποτελεί κρίσιμο εφαλτήριο για την ανάπτυξη της ηπείρου». Τονίζει δε ότι απαιτείται κοινή ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική, η οποία θα αξιοποιήσει το δυναμικό των ΑΠΕ και θα επενδύσει στην αποδοτικότερη χρήση του, ώστε ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Συνδυάζοντας την πρώτη και την τελευταία από τις τέσσερις προτεραιότητες της Έκθεσης της Επιτροπής, γίνεται φανερό ότι απαιτείται η δημιουργία ενός ενάρετου κύκλου (reinforcing loop) όσον αφορά τη ζήτηση και τη χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο ενάρετος αυτός κύκλος θα δημιουργηθεί με την επένδυση σημαντικών κεφαλαίων στον τομέα της ενεργειακής έρευνας, η ανάπτυξη της οποίας θα οδηγήσει σε μείωση τόσο του κόστους ανάπτυξης των ΑΠΕ, όσο και του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ.
Ενεργειακές Προκλήσεις και Πράσινη Βίβλος
Είναι γεγονός ότι, στο νέο διεθνές ενεργειακό περιβάλλον, οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρώπη περιλαμβάνουν:
- Τη συνεχώς αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση, η οποία, με τα σημερινά δεδομένα, θα πρέπει να εξυπηρετηθεί από ένα, σε μεγάλο βαθμό, πεπαλαιωμένο δίκτυο (υπολογίζεται ότι απαιτούνται επενδύσεις περίπου ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ για τη βελτίωση του δικτύου μέσα στην επόμενη εικοσαετία).
- Την επίσης αυξανόμενη εξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές ενέργειας. Σύμφωνα με έγκυρες εκτιμήσεις την επόμενη εικοσαετία ή το πολύ τριακονταετία, το 70% των ενεργειακών απαιτήσεων της Ένωσης θα καλύπτεται από εισαγόμενη ενέργεια. Είναι εξίσου ανησυχητικό ότι ο αριθμός των τρίτων Κρατών που παρέχουν ενέργεια στην ΕΕ είναι αρκετά περιορισμένος, ένα γεγονός που ασφαλώς αυξάνει το ρίσκο της ενεργειακής ανεπάρκειας και της αστάθειας των τιμών. Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν, στην αρχή της χρονιάς, στην απρόσκοπτη τροφοδοσία των Ευρωπαϊκών κρατών με φυσικό αέριο από τη Ρωσία, είναι ενδεικτικά αυτής της ρευστής κατάστασης.
- Την αύξηση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, οι οποίες έχουν σχεδόν διπλασιαστεί την τελευταία διετία και προβλέπεται ότι θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο.
- Την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι, εάν δεν ληφθούν μέτρα, θα σημειωθεί αύξηση μεταξύ 1,4 και 5,8 βαθμών Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα.
Μέσα σε αυτό το δυσμενές πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε στις 8 Μαρτίου την Πράσινη Βίβλο με τίτλο: «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για αειφόρο, ανταγωνιστική και ασφαλή ενέργεια», επιχειρώντας να θέσει τις βάσεις για μια ενιαία ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική.
Σύμφωνα με τον Πρόεδρό της José Manuel Barroso: «Οι ενεργειακές προκλήσεις του 21ου αιώνα απαιτούν μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση. Μια κοινή προσέγγιση, αρθρωμένη με μια ενιαία φωνή, θα δώσει στην Ευρώπη τη δυνατότητα να ηγηθεί της προσπάθειας για ανεύρεση λύσεων στα ενεργειακά προβλήματα». Ταυτόχρονα, ο αρμόδιος Επίτροπος για την ενέργεια Andris Piebalgs δήλωσε ότι «Η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς, η καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος και η ασφάλεια του εφοδιασμού αποτελούν κοινές ενεργειακές προκλήσεις που χρειάζονται από κοινού λύσεις.».
Η συγκεκριμένη Βίβλος εστιάζει στους εξής τομείς προτεραιότητας, βασιζόμενη πάντα στο τρίπτυχο «ασφάλεια εφοδιασμού, ανταγωνιστικότητα, αειφόρος ανάπτυξη»:
- Την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, με γνώμονα τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού.
- Την ασφάλεια του εφοδιασμού, με τη συγκρότηση ενός Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Προσφοράς Ενέργειας και την αναθεώρηση της ισχύουσας κοινοτικής νομοθεσίας όσον αφορά τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
- Την αειφόρο, αποδοτική και διαφοροποιημένη σύνθεση των ενεργειακών πηγών της ΕΕ.
- Την αντιμετώπιση των προβλημάτων της υπερθέρμανσης του πλανήτη, μέσω της εκπόνησης ενός σχεδίου δράσης για την εξοικονόμηση του 20% της ενέργειας που θα κατανάλωνε, σύμφωνα με τις σημερινές προβλέψεις, η ΕΕ μέχρι το 2020.
- Την εκπόνηση ενός στρατηγικού ενεργειακού τεχνολογικού σχεδίου, το οποίο θα εξασφαλίσει την παγκόσμια πρωτοπορία των ευρωπαϊκών βιομηχανιών στο συγκεκριμένο τομέα, και
- Την ανάγκη κοινής εξωτερικής ενεργειακής πολιτικής, προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα της αυξανόμενης ζήτησης, των υψηλών και ασταθών ενεργειακών τιμών, αλλά και της αυξανόμενης εξάρτησης από τις εισαγωγές.
Σε συνέχεια των διαπιστώσεων και των προτάσεων που διατύπωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Πράσινη Βίβλο και «δεδοµένου του επείγοντος χαρακτήρα των προκλήσεων στον ενεργειακό τομέα», το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο κατά την πρόσφατη συνεδρίασή του στις Βρυξέλλες στις 23 και 24 Μαρτίου, κάλεσε την Επιτροπή να λάβει τα ακόλουθα µέτρα:
- Την υποβολή σχεδίου δράσης για την ενεργειακή αποδοτικότητα έως τα μέσα του 2006,
- Την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης για τη βιοµάζα,
- Την εκπόνηση επείγοντος σχεδίου διασύνδεσης των αγορών και τη διευκόλυνση της εκτέλεσης έργων υποδοµής που συµβάλλουν στη διαφοροποίηση του εφοδιασµού και την ενσωµάτωση των περιφερειακών αγορών στην εσωτερική αγορά της ΕΕ,
- Τον αποτελεσµατικότερο διάλογο ΕΕ-Ρωσίας,
- Την ανάπτυξη στρατηγικής, ώστε να επιτευχθεί ταυτόχρονη εξαγωγή της πολιτικής για τη δημιουργία κοινής ενεργειακής αγοράς και στις γειτονικές με την Ε.Ε. χώρες,
- Την έμφαση του 7ου Προγράµµατος–Πλαισίου για την Έρευνα και την Τεχνολογική Ανάπτυξη στον τομέα της ενέργειας,
- Τη βελτίωση της διαφάνειας στην ενεργειακή αγορά, ιδίως δε όσον αφορά τα στοιχεία για τη αποθηκευτική δυναμικότητα φυσικού αερίου και για τα αποθέματα πετρελαίου.
Έμφαση στην ενεργειακή έρευνα
Στην Πράσινη Βίβλο γίνεται παραπάνω από εμφανής ο σημαντικός ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η έρευνα στον ενεργειακό τομέα για τα επόμενα χρόνια και ιδιαίτερα στους τομείς των ανανεώσιμων και των εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Παράλληλα, σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, η σημερινή απαισιόδοξη συγκυρία στο συγκεκριμένο τομέα, σε συνδυασμό με την έντονα αυξητική τάση των τιμών των ορυκτών καυσίμων, μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα ώστε να δοθεί μεγαλύτερη σημασία στην έννοια της ενεργειακής απόδοσης και της καινοτομίας στο χώρο της ενέργειας.
Η έμφαση της Ε.Ε. στην ενεργειακή έρευνα έρχεται να συνδυαστεί με μια συντονισμένη προσπάθεια τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο κρατών-μελών για την έρευνα και τεχνολογία. Η προσπάθεια αυτή περιλαμβάνει:
- Την πρόταση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να συστήσει ένα Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (EIT), το οποίο θα λειτουργήσει ως ένας νέος πόλος αριστείας στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας, με έμφαση στην ενεργειακή έρευνα.
- Το σχεδιασμό του 7ου Προγράμματος – Πλαισίου για την Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη, το οποίο θα έχει αυξημένο προϋπολογισμό σε σχέση με το 6ο. Για τον τομέα της ενέργειας, συγκεκριμένα, προβλέπεται να διατεθούν περίπου 3 δις €.
- Το σχεδιασμό του Προγράµµατος – Πλαισίου για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτοµία (ΠΠΑΚ-CIP). Σκοπός του είναι να προωθήσει υπηρεσίες υποστήριξης της καινοτοµίας για τη µεταφορά και την αξιοποίηση της τεχνολογίας στους τοµείς των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), της Ενέργειας και της Προστασίας του Περιβάλλοντος. Το ΠΠΑΚ φιλοδοξεί να συγκεντρώσει υφιστάµενα προγράµµατα της ΕΕ, σε ενιαίο πλαίσιο, υπό τρεις άξονες: το πρόγραµµα «Επιχειρηµατικότητα και καινοτοµία», το πρόγραµµα «Υποστήριξη της πολιτικής για τις ΤΠΕ» και το πρόγραµµα «Ευφυής ενέργεια – Ευρώπη».
Ήδη η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο του 6ου Προγράμματος-Πλαισίου για την Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη, χρηματοδοτεί ερευνητικά έργα στους τομείς των ΑΠΕ και συγκεκριμένα στους τομείς των βιοκαυσίμων και της βιομάζας (συνολικού προϋπολογισμού 68 εκ. €), της ηλιακής ενέργειας (συνολικού προϋπολογισμού 95 εκ. €), του Υδρογόνου και των κυψελών καυσίμου (συνολικού προϋπολογισμού 115 εκ. €)
Τα κυριότερα προγράμματα στον τομέα των βιοκαυσίμων που αναπτύσσονται αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη είναι το πρόγραμμα RENEW, το οποίο εστιάζει στην έρευνα και ανάπτυξη της δεύτερης γενιάς βιοκαυσίμων, που θα χρησιμοποιηθούν στις σύγχρονες μηχανές εσωτερικής καύσης.
Παράλληλα, το δίκτυο ΝΟΕ-Bioenergy, σε συνεργασία με τις βιομηχανίες αναλύει τα εμπόδια για την ανάπτυξη και την επέκταση της χρήσης όλων των μορφών βιοενέργειας. Προς αυτή την κατεύθυνση λαμβάνει υπόψη όλη τη χρηστική αλυσίδα της βιομάζας, τις ανταγωνιστικές χρήσεις της, τις περίπλοκες ιδιότητές της, καθώς και τα τεχνικά οικονομικά προβλήματα και τις κοινωνικο-οικονομικές προκλήσεις που προκύπτουν από τη χρήση της.
Στον τομέα των φωτοβολταϊκών, το πρόγραμμα FLEXCELLENCE επιδιώκει την ανάπτυξη εύκαμπτων ηλιακών πάνελ, των οποίων η σύνθεση δεν θα περιέχει καθόλου γυαλί. Στον ίδιο τομέα, το πρόγραμμα Full Spectrum αποσκοπεί στην ανάπτυξη φωτοβολταϊκών συστημάτων με μεγαλύτερη απόδοση, η οποία θα φτάνει ακόμη και το 86%, από 40% που είναι σήμερα.
Τέλος, ο τομέας του Υδρογόνου και των κυψελών καυσίμου (fuel cells) θεωρείται ιδανικός για την περίοδο μετάβασης της οικονομίας από τη χρήση των ορυκτών ενεργειακών πόρων σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας. Αυτό συμβαίνει γιατί οι κυψέλες καυσίμου είναι αρκετά αποδοτικές και «καθαρές», τόσο όταν τροφοδοτούνται με υδρογόνο, όσο και όταν τροφοδοτούνται με συμβατικά καύσιμα.
Σε αυτό τον τομέα, το πρόγραμμα HyWAYS με την εμπλοκή κυβερνητικών φορέων, ερευνητικών κέντρων και βιομηχανιών, επεξεργάζεται την εκπόνηση ενός «Ευρωπαϊκού Οδικού Χάρτη για το Υδρογόνο».
Τέλος, χρηματοδοτούνται δυο προγράμματα για τη μείωση των παραγόμενων ρύπων CO2 και τη βέλτιστη αξιοποίηση και διανομή της ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές, συνολικού προϋπολογισμού 115 εκ. €.
Η χώρα μας, εκμεταλλευόμενη τη στρατηγική της θέση (νέοι δρόμοι μεταφοράς φυσικού αερίου από την Κασπία Θάλασσα προς την Ευρώπη) και τα πλούσια φυσικά «αποθέματα» σε ορισμένες από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ήλιος, άνεμος), έχει μόνο να ωφεληθεί από την νέα ενεργειακή στρατηγική που χαράσσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τους τελευταίους μήνες δημιουργείται στη χώρα μας ένα πρόσφορο ενεργειακό περιβάλλον. Κινήσεις, όπως η πολιτική συμφωνία με τη Ρωσία και τη Βουλγαρία για την κατασκευή του αγωγού πετρελαίου Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, η κατασκευή του ελληνο-τουρκικού αγωγού φυσικού αερίου, που αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2006, η συμφωνία με την Ιταλία για την κατασκευή του ελληνο-ιταλικού αγωγού φυσικού αερίου, η υπογραφή της Συνθήκης για την Ενεργειακή Κοινότητα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και το νέο πλαίσιο για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, τοποθετούν την Ελλάδα στο επίκεντρο των εξελίξεων και μετατρέπουν την χώρα μας από παρατηρητή, σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων στο συγκεκριμένο τομέα σε ολόκληρη τη Νοτιανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου